Kısaca TEG olarak da ifade edilebilen takviye edici gıdaların insan sağlığına ve yaşam kalitesini artırmaya olan olumlu etkileri, TEG ürünlerine oluşan yönelimi önemli ölçüde artırdı.
Dr.Ecz.Dyt. Neda TANER İstanbul Medipol Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Klinik Eczacılık Anabilim Dalı
Dr.Ecz.Dyt. Neda TANER
İnsanların sadece sağlıklı ve dengeli beslenerek vücutlarının ihtiyaç duyduğu gerekli besin öğelerini sağlayabildikleri bilinmesine rağmen günümüzdeki yaşam standartları ve koşullarının hızlı değişimi, insanların beslenme alışkanlıklarında da önemli değişikliklere sebep olmuştur. Bu durum, bazı grupların çeşitli beslenme ihtiyaçları nedeniyle birtakım besin öğelerine daha fazla ihtiyaç duyabilmesiyle sonuçlanmıştır. Kısaca TEG olarak da ifade edilebilen takviye edici gıdaların insan sağlığına ve yaşam kalitesini arttırmaya olan olumlu etkileri, TEG ürünlerine oluşan yönelimi önemli ölçüde artırmıştır.
Günümüzde artan kullanımlarıyla takviye edici gıdaların doğru kullanımını anlamak ve akılcı kullanımını sağlıklı şekilde yaygınlaştırmak oldukça önemlidir. Beslenmeye destek olarak kullanılan mineraller, vitaminler, amino asitler ve bitkisel droglar gibi bir veya daha fazla gıda bileşenini içeren, oral yolla alınan tablet, kapsül ve sıvı formlarda hazırlanmış ürünler, takviye edici gıdalardır.
Takviye edici gıdaların kullanım amaçları ise genellikle yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması, fiziksel görünümün geliştirilmesi, kilo vermeye yardımcı olması, sağlığın korunması, bazı hastalıkların iyileştirilmesi, güncel beslenmenin desteklenmesi, uyku problemleri, stres ve halsizliğin giderilerek performansın artırılması, bağışıklık sisteminin kuvvetlendirmesi, kozmetik amaçlı veya sportif aktiviteler gibi özel amaçlarca başlıklandırılabilir.
Üretimde bitki, mikroorganizmalar ve hayvansal kaynaklı hammaddeler kullanılıyor
Gıda takviyelerinin üretiminde meyve ve sebzeler, bitkiler, mikroorganizmalar ve hayvansal kaynaklı hammaddeler kullanılmaktadır. Gıdaların insan sağlığı üzerine faydalı özellikleri (antioksidan, besinsel lif vb.) bilindiğinden kullanılmaktadır. Gıda takviyelerinde en fazla gözlenen sorunlar kontaminasyon, katkı maddeleri, toksisite, yanlış doz ve yanlış etiketlemedir.
Gıda desteği ve nutrasötik arasındaki ortak nokta her ikisinin de gıda olarak kullanılmasıdır.
Gıda Desteği; Günlük gereksinim dozlarının altında alınan, vücudun günlük fonksiyonlarını sürdürebilmesi için besinlerle alınması gereken asgari miktarı takviye etmeye yönelik alınıyor. En önemli fark ise gıda desteklerinde gıda olarak kullanılan bitki kısımları veya bunlardan elde edilen bileşenler yer alır.
Nutrasötik (Fonksiyonel Gıda); Bir vücut fonksiyonunu normalin üzerinde desteklemeye veya onarmaya yönelik, Günlük gereksinim miktarının üzerinde yüksek miktarda alınıyor. Nutrasötiklerde gıda olarak kullanılan bitkilerden elde edilen etken maddenin yüksek dozlarda kullanılması söz konusudur.
Gıda takviyeleri; ‘Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği’nde; normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla; vitamin, mineral, protein, karbonhidrat, lif, yağ asidi, amino asit gibi besin öğelerinin veya bunların dışında besleyici veya fizyolojik etkileri bulunan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri maddelerin konsantre veya ekstraktlarının tek başına veya karışımlarının kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampül, damlalık şişe ve diğer benzeri sıvı veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu belirlenmiş ürünler olarak tanımlanmaktadır.
Günümüz modern toplumlarında hızlı ve düzensiz yaşam stilinin bir getirisi olan fast food tarzı beslenme önüne geçilemez bir artış hızıyla devam etmektedir. Yoğun stresli bir yaşam, ilaç kullanımlarının artışı, gerekli miktarda vitamin ve mineralleri vücuda alınamamasına, alınsa bile emiliminin gerçekleştirilememesine sebep olmaktadır. Tüm bu çerçeveler doğrultusunda besin takviyeleri kullanımının gerekliliğine inanmak kaçınılmaz olmaktadır.
Besin desteklerine olan ilgi hızla artıyor
Gıda takviyeleri yeterli düzeyde tüketilemeyen vitamin, mineral, fonksiyonel besinler, yağlar yerine tercih edilmektedir. Hem dünyada hem de ülkemizde besin desteklerine olan ilgi ve alaka günden güne çok hızlı bir şekilde artmaktadır. Bu ilgi artışının en önemli sebeplerinden biri denetimsiz bir şekilde yayınlanan aldatıcı reklamlardır. İnsanların sağlıkla ilgili konularda inisiyatifi kendi ellerine alma eğilimleri, bilinçsizce besin takviyeleri kullanımlarına sebep olabilmektedir. Bilinçsizce tüketim ise tahmin edilemeyecek şekilde kötü sonuçlar doğurabilmektedir.
Bireylerin ‘bitkisel olduğu için zararsız’, ‘ilaç kullanacağıma takviye kullanırım’, ‘doğal o yüzden yan etkisi yoktur’ tarzındaki var olan anlayışları bir sağlık danışanına başvurmadan, eczane dışından ürünleri temin edip bilinçsizce kullanmaları;
-Kişinin kullandığı besin takviyesine güvenip, hekimin verdiği reçeteli ilacı terk etmesi veya dozunu değiştirmesi tedavinin engellenmesine sebep olması
-Besin takviyelerinin ilaçlarla etkileşime girerek oluşabilecek yan etkilerinin varlığı
-Takviye kullanımına bağlı olarak gelişebilecek beklenmedik etkilerin, sağlık danışanı kontrolünde olmadığı için geç teşhis edilmesi
-Tüketilen besin takviyelerinin bazı vitamin-mineral eksikliklerini gizlemesiyle sonucunda oluşabilecek hastalıkların mortalite ve morbidite oranlarının yüksek olmasına neden olabilmektedir.
